21 augustus 2023
Niek Jan van Kesteren
Henk Otten
Woensdag maakte het CBS bekend dat Nederland officieel in een recessie is aanbeland. Vooral de consumptieve bestedingen van de huishoudens blijven sterk achter: -1,6% t.o.v. van het vorige kwartaal gecorrigeerd voor inflatie. Doordat we momenteel met een aanzienlijke inflatie te maken hebben is de daadwerkelijke achteruitgang in koopkracht zoals die wordt ervaren door de huishoudens aanzienlijk. Ook de export liet een teruggang zien.
Tegelijkertijd wil de Nederlandse overheid in totaal circa €100 miljard belastinggeld uitgeven aan een breed scala aan investeringsfondsen: €20 miljard via het Nationaal Groeifonds, €35 miljard voor het klimaatfonds en €25 miljard naar het stikstoffonds. Daarnaast zijn er ook nog miljarden ter beschikking gesteld aan o.a. Invest-NL en Invest International.
Miljarden euro’s belastinggeld op zoek naar projecten. Ook de provincies willen niet achterblijven en hebben inmiddels diverse investeringsfondsen opgetuigd. Niet verwonderlijk dat de Algemene Rekenkamer onlangs aan de alarmbel trok over de ware wildgroei aan overheidsfondsen met veelal onduidelijke doelstellingen en problematische governance waardoor het toezicht van parlement en kabinet (en van de Rekenkamer) op deze vele fondsen in de praktijk erg lastig wordt.
Het verdient de voorkeur om dergelijke grootschalige investeringen in het kader van de begrotingen van de departementen te beslissen zodat een integrale afweging kan worden gemaakt door regering en Staten-Generaal. Ook CPB-directeur Pieter Hasekamp is van mening dat de huidige aanpak via de fondsen niet de juiste is, zo zei hij onlangs tijdens zijn EW Economielezing.
Terwijl miljoenen Nederlanders – vooral huishoudens met lagere en middeninkomens – steeds meer moeite hebben om rond te komen door de sterk gestegen prijzen en de hoge energierekening blijft de overheid geld uitgeven alsof het nog steeds gratis is via een waaier aan fondsen. Voor elk probleem is inmiddels wel bijna een fonds opgetuigd.
Kreeg de Nederlandse staat een aantal jaren gelden nog geld toe als ze geld leende op de kapitaalmarkt, tegenwoordig moet het Koninkrijk der Nederlanden al meer dan 3% betalen voor 10-jarige staatsleningen en het einde van de rentestijgingen lijkt nog niet in zicht.
Tegelijkertijd worden uitgaven die geoormerkt zijn voor de diverse projecten waarin de overheidsfondsen investeren geïndexeerd voor inflatie. De uitgaven nemen dus sterk toe terwijl de financieringskosten van deze projecten – die per project gefinancierd worden via leningen op de kapitaalmarkt – sterk stijgen. Het is tijd dat de politiek zich nu bewust wordt van deze nieuwe financiële realiteit en drastisch het mes gaat zetten in deze fondsen en het daarmee vrijkomende middelen onder andere benut voor het financieren van lastenverlichting voor de lagere en middeninkomens en een belastinghervorming zodat (meer) werken een stuk meer gaat lonen dan in de huidige situatie en de bestedingen op peil kunnen blijven zodat Nederland uit deze recessie groeit.
Nu snijden in de fondsen is een efficiënte manier om de demissionaire winter door te komen en met de vrijkomende financiële ruimte nuttige dingen te doen voor de mensen die nu nodig zijn om een verdere economische verslechtering te voorkomen.
Niek Jan van Kesteren was van 2015 tot 2019 lid van de Eerste Kamer voor het CDA en voorzitter van de Commissie Financiën en de Commissie Economische Zaken en Klimaat.
Henk Otten was van 2019 tot 2023 lid van de Eerste Kamer voor de Fractie Otten en in 2019 voorzitter van de Commissie Financiën van de Eerste Kamer.
Deel op